Tâm sự người lính

Đỗ Hoàng

SỰ THẬT CHIẾN TRANH

Cuộc đời lính
Nào có ra thớ gì!
Thằng cha cầm quyền nào cũng hô hào cổ động.
Xui bẩy loài người quăng cuộc sống,

Lao vào chém giết tang thương!
Tôi đã đi đến tận cùng của cuộc chiến tranh
Đã thấy mũi viên đạn đồng kia nhọn sắc như một luồng ác ý
Khẩu súng lạnh như dòng nghịch lý
Giữ cuộc đời bao mớ triết lý rơm! 

Giữa cuộc đời bao thứ văn chương trôi tuột lá môn,
Bao thứ văn chương phản thùng chữ nghĩa,
Bao thứ lời ca chỉ làm thêm tội lỗi,
Đang chất chồng thêm những bãi tha ma!

Tột cùng đinh hạng lính hèn tôi đã sống qua,
Nỗi khổ đau của người trai chinh chiến,
Nỗi bất công của ngàn đời chịu đựng,

Chết lặng im như hòn đá bên đường!

Tôi sống tột cùng với những kẻ chiến chinh cấp bậc lính trơn
Với những người con gái, con trai buổi đầu xa mẹ,
Với những người con gái con trai đã mất thời trai trẻ.
Những tiếng nấc xé lòng, mặt trời giết ngày xanh!

Nỗi hận thù nghìn đời kẻ bày ra chiến tranh,
Biến nhà văn trở thành biệt kích
Biến đồng loài thành ra tội đồ thứ thiệt,
Trái đất tỷ năm này dằng dặc khổ đau!
      
Bọn chúng muốn lưu tiếng tăm còn mãi mai sau,
Muốn tổ tông giống dòng nghìn đời quan tước.
Bọn chúng muốn thăng quan tiến chức,
Tranh giải thưởng này đến các giải thưởng kia.

Đến như cái Nô Ben nào có  ý nghĩa gì.
Khi phần thưởng trao vào tay quỹ dữ (1)
Khi phần thưởng lại trao cho những tên đồ tể,
Coi mạng người như cỏ rác
trong cuộc chiến tranh này!


Thực ra cái công lao hoà bình của
ngàn xưa và của hôm nay
Là công lao của người lính,
Là công lao vô bờ mà không người lính
nào tính đến
Họ không cần ghi công lao gì trong những cuộc so gươm.


Người lính cần nhất là bản án công tâm
Khi họ ở trên ghế quan toà.
Lời buộc tội này cho những kẻ
coi máu người như nước lã
Cho những kẻ tranh chức, tranh quyền, ích kỷ.
Cho những bộ óc mộng mị điên khùng!
Loài người trong năm nghìn năm
Năm nghìn cuộc chiến
Năm tỷ người rơi đầu trên lưỡi kiếm

Hãy lắng nghe và hãy lắng nhìn
Bản cáo trạng nghìn đời của người lính
Bản cáo trạng về những kẻ gây ra
chiến tranh vấy bẩn

Đáng có gì đâu tặng thưởng và ngợi ca!

                         20 – 11 – 1973
(1)  Nô Ben hoà binh năm 1973 trao cho Kíc sin ger và Lê Đức Thọ

Đỗ Hoàng       
    TÂM SỰ NGƯỜI LÍNH

Tòng quân lữ thứ tằng kinh chiến,
Thuyết đáo nam chinh các tự sầu
(Lính già từng trải mùi chinh chiến,
 Nghe đánh về Nam hết cả hồn!)
   Nguyễn Trung Ngạn - Đỗ Hoàng dịch


khi trái tim con người đã biét yêu thương,
đã biết phân biệt đâu là lẽ phải,
thì lúc đớ người ta phải chịu những gì tưởng như không chịu nổi,
của những thế kỷ chiến tranh bạo tàn trên mặt đất sinh ra!

tuổi thành niên năm tháng trôi đi,
bộ quân phục bạc phai màu nắng cháy,
mọi khổ đau đều bắt nguồn từ nơi ấy,
buổi chiều nhàu trên những dải rừng hoang…

ngày dài lãng quên theo nẻo, lối hành quân,
đêm co quắp với đội hình đánh giặc.
lính truyền cho nhau những tin kín mật,
chung lưng khi gặp quân thù!
            
đã vào lính rrồi,
người ta ít nói đến ước mơ,
kỷ niệm cũng phai dần theo khói lửa,
cái riêng kia nhiều khi không biết nữa,
mải mê công việc quên người!

thiên nhiên đổi mùa, mưa ngàn nắng nôi,
da dẻ thay màu,
người thay suy nghĩ!
đời lính tập làm quen với đói khổ,
làm quen với cái chết thường ngày.

thời gian trôi đi cũng chẳng ai hay?
Không có khái niệm thì giờ nơi chiến trường hoang dã.
khoảng thời gian vụt trôi qua đó,
nhẩm tính ra cũng mấy vạn năm rồi!

khi trái tim con người đã biết yêu thương,
là khi trái tim con người từng biết khổ đau,
vì những niềm vui,
vì những ký ức ban đầu trổi dậy,
vì những gì quý mến nhất trên đời tàn lụi!
             
trong cuộc trường chinh khò gặp lại một lần!
Tâm sự người lính

người lính sống nhiều với nỗi gian truân,
với bao nghĩ suy,
với bao dằn vặt!
nỗi đắng cay điên cuồng,
nỗi thâm gan uất ức.
mà cuộc đời không để để cho yên!

không thể đi tìm một sự thật lãng quên,
không thể sống tách mình ra ngoài quân ngũ.
kỷ luật nhà binh vẫn làm khốn khổ,
- lòng tự do khao khát của con người!

người lính đi nhiều và qua trăm nơi.
họ biết được nỗi đau của đời họ đang sống.
họ biết lắm kẻ gào lên
rồi im lặng,
triền miên trong suy nghĩ lao lung.

ai là người tri kỷ của nỗi lòng họ,
có không?
hay chỉ kẻ đứng bên ngoài tán thưởng.
                   
họ muốn tìm ra thực chất cuộc sống,
mà máu tim hồng của họ đang rơi!

bao cái chết của một thời xa xôi,
nay lại trở về trên giường bệnh,
cái chết bình thường cũng làm nên con tính,
để loài người phải suy nghĩ hôm nay!

sống sót qua cuộc chiến tranh này còn lại là ai?
bụi chiến trường trên ngã đường chưa lắng đọng.
người lính ngã mũ ra,
trời cao đất rộng.
tưởng niệm hồn người quá cố năm xưa!
chiến tranh khốc tàn,
kẻ chết,
người lưa!
qua khói lửa bây giờ dừng lại.
nơi bờ tre có bàn tay run rẫy
của mẹ già khóc đón con về!

chiến tranh đã đi qua
chiến tranh là thế kia!
cái chết cũng bình thường như mạng kiến.
nhiều chứng nan y làm cho con người trống rỗng.
             
phần yêu thương nay đã mất đi rồi!
phút giây trở về
đổi lấy đời trai,
họ mệt mỏi ê chề như năm tháng.
mẹ hiền đón anh,
một người trọng bệnh.
qua vạn năm chưa ai chữa cho lành!

bây giờ anh không muốn tìm về người thân,
bỡi sức lực trong anh đã kiệt.
tuổi yêu đương ngày xưa đánh mất,
trái tim vết chém u bầm!

phía quê nhà không một ánh lửa thắp lên.
bom đạn xáo trộn cày sông bến.
người lính tần ngần như kẻ chưa hồi sinh sự sống,
nhìn tầng mây ngơ ngác giữa trời quê.

chiến tranh,
chiến tranh
là thế kia!

lứa tuổi yêu đương không còn mơ ước.
                
khi biết kẻ làm ra điều ác,
là khi anh đã ma dại, thân tàn!

nghìn năm qua nhân loại đã căm hờn.
bao cảnh chiến tranh vô nghĩa lý,
nghìn năm nay loài người xâu xé,
nghìn năm sau nhân loại vẫn lên án cuộc những chiến tranh này!

chiến tranh chẳng đem lại cho con người lợi ích nào đâu.
chỉ cái chết đè lên đầu, lên cổ.
bao đói rét dồn về người cùng khổ,
bao bất công phải ôm hận nghìn năm!

chỉ một nhúm người làm giàu trong chiến tranh,
chỉ một nhùm người nuôi sống đời mình
bằng máu đồng loại chảy.
chỉ một nhúm người ấy
xui cả tỷ người chém giết lẫn nhau!

được sống sót trở về trong khoảng vắng cô đơn.
đồng đội chết còn ai bât giờ nữa?
            
lạ lùng lắm dù đứng nơi xứ sở,
có mẹ già run rẩy đón con xa!

người lính thân tàn như một vật vô tri,
người ta nhìn vào anh lạ lắm
- đấy giá trị của người trai chinh chiến!
đổi lấy gì khi anh trở về đây?

người lính u buồn úp mặt vào hai bàn tay,
vết thương trong lòng máu túa.
giá anh như đồng đội anh không còn nữa,
sẽ yên hơn khi phải sống với thế gian này!

cuộc đời vẫn chưa hết đâu!
vạn người như anh hồn bay lưởng vưởng…
rồi sau này còn ai nhắc đến?
nỗi đau sâu kín của con người.
mà thế kỷ chiến tranh này đã tàn phái!

              
                                     Điểm chốt 176
                             Biên giới Việt – Lào
                                Tháng 9 năm 1973

Đỗ Hoàng
                LOÀI NGƯỜI
I
bao nhiêu triệu năm Tạo Hóa mới sinh ra được chữ Người.
bao nhiêu triệu năm Tạo Hóa mới cho Ta niềm kiêu hãnh của loài vật thông minh bậc nhất.
bao nhiêu triệu năm niềm kiêu hãnh không một loài nào cướp mất
xuyên qua ngàn thế kỷ xa xôi.
Bao nhiêu triệu năm ta mới có được chữ Người
     - dẫn ta tới những tình yêu kỳ lạ
     - dẫn Ta tới cái căm hờn nghiệt ngã
trên hành tinh này nửa trắng, nửa đen.


Ôi!
Ta đã tự hào với những niềm tin.
với những đam mê điên cuồng cỗ vũ.
Tâm sự người lính

với những tình thương rộn ràng ghê sợ
khi Ta đứng trên đỉnh núi muôn loài!

con Người
con Người
lúc đang bé thơ
đã  biết bắt kẻ khác loài về thần phục
đã biết gieo vào triệu năm sự chết
trong hang ngàn niên đại xa xưa.
con Người
con Người
với tiếng cười điển hình trên lớp thú
với tiếng cười biết làm nên tất cả
cuộc sống khác thường trên khắp hành tinh!

II


Ôi!
Ta đã mất lòng tin
Ta biết bắt đầu từ trong loài ta ở
Ta biết bắt đầu từ khi
Ta đứng trong loài Ta,
Ta nhìn rất rõ
sự thật đắng cay



sự thật đảo điên
sự thật ác tàn
ngự trị thế gian
loài vật người, loài vật thú!

sự thật thông minh
sự thật ngu sy man rợ
thế gian đầy những nỗi thương đau!

III

điển hình cho sự điên cuồng cấu xé lẫn nhau
điển hình cho sự thù hằn khủng khiếp


là sự thật
hàng tỷ Người bị giết
nguyên do loài vật Người gây ra
mấy ngàn đời
vạn thế kỷ trôi đi
loài Người cô đơn sống trong loạn lạc


loài Người cô đơn ở trong chết chóc
loài Người cô đơn không có đường ra!
loài Người thông minh
loài Người ngu sy!
để bạo chúa nghìn đời ngự trị
để những cuộc sát tàn vô nghĩa lý
như chứng nan y hoành hành mãi trên đời!

IV

trong cái chết thất kinh cũng có tiếng cười
trong cái chết thất kinh cũng có kẻ lấy làm hàng mua bán
trong cái chết thất kinh cũng có kẻ lấy làm mục đích sự sống
nhuộm đồng tiền bằng máu Người rơi!


loài Người ngu si
và lũ chù hôi
hàng niên đại đè lên mạng Người cùng khổ
hàng niên đại vạn kẻ lánh đi vì sợ
để ngợi ca cái ác điên cuồng!



bao nhà thơ mất hết lương tâm,
bao bọn báo bồi, văn bồi làm gián điệp
bao tác phẩm nghệ thuật biến thành biệt kích
cuộc đời này đánh đĩ với văn chương!

V

bọn thống trị lấy ác tàn để làm "trí nhân",
bọn xu thời lấy cúi luồn làm nơi thăng tiến
mục đích đời là gì?
                khi ác tàn cần đến,
chúng sẵn sàng bán hết lương tâm!

chỉ lấy một mẩu đời thôi,
có bao nỗi bất công


bao nỗi oán thù khủng khiếp
bao tai họa chùm lên đầu Người
bao oan nghiệt
hành tinh đói nghèo ly loạn đến nghìn sau!

chỉ lấy một mẩu đời thôi
                        có ai tính hết đâu
một phần triệu triệu lần cái ác



con Người
con Người
gớm ghiếc

bao triết gia coi khinh sự chết
bao nhà thơ ca ngợi cái điên cuồng
bao nhà văn bán đứng văn chương
bao chính khách phỉnh phờ
                     ngồi một nơi xui gào cổ vũ...

VI


chưa một nhà thống kê nào tính chính xác

                    TÂM SỰ NGƯỜI LÍNH



cái ác tàn hôm nay, mai sau và quá khứ.
chưa một nhà nhân đạo nào nói hết
sự thật trắng đen
chưa có kẻ cầm quyền nào tự nhận
mình là lũ ác tàn
chưa có kẻ nào dám ngoảnh lại nhìn
đời mình trong lốt thú!

loài Người vỹ đại làm ra những điều
diệu kỳ trên trái đất


con Người cũng là kẻ bạo tàn bậc nhất
đau thương nghìn đời xưa
đau thương nghìn đời nay
và sau những thế kỷ xa xôi...



VII

không gian, thời gian vĩnh viễn kéo dài


bao tai họa loài Người còn phải chịu


bao đau thương còn đẵng đeo mãi mãi
bao kẻ ác tàn đang sống phởn phơ
bao con Người lương thiện chết bơ vơ
bao nhiêu...
mà chữ Người lại chia đều cho mọi đứa?

biết bao giờ Ta được tin
                  được cầu mong hơn chút nữa?
loài Người xóa đi cái căm ghét thù hằn
loài Người xóa đi cái dai đẵng chiến tranh!
để cho con Người được nhìn trời cao, đất rộng
đem điều thiện trở về cuộc sống


mọi thù hằn, tàn ác sẽ tan đi!
cho trái đất không còn bị cắt chia
cho cuộc đời khồng còn ngu si, ác tàn bịp bợm
để chỉ có
con Người


 con Người duy nhất



trên hành tinh này
tan hết màu đêm

ta mong một ngày
ta có lại niềm tin
ta có lại niềm tin

trong loài Ta ở
thì chữ Người
mới trở về với loài Ta đó!

            Cao điểm chốt 280
           Biên giới Việt  - Lào
             Ngày 4 - 6 - 1973





                      ĐỖ HOÀNG         
                  

        VỀ NGƯỜI LÍNH

         Gửi nhà văn Nguyễn Minh Châu

Tôi không thích ”Dấu chân người lính” (1) của anh!
        nó mới chỉ là dấu chân thôi.
             điều suy nghĩ ấy đến giờ tôi vẫn đúng.
                     có lẽ anh và cuộc đời chấp nhận.
                                  tác phẩm bề ngoài hiện thực
                                              chiến tranh hôm nay!

Còn gì hơn
khi đời có lời hay
Tiểu luận của anh về
“Cánh rừng già và người viết trẻ” (2)
Cái tiểu luận
      dù né tránh đi nhiều tầng
                      nhưng vẫn làm cho tôi
                              hai lần vỡ lẽ
                                     hai lần quý mến anh hơn!


          

Người cầm bút

                 viết về chiến tranh
                     mà quên đi nỗi đau của người lính
                             là bất công  (3)
                                  là phản bội lại phần hy sinh
                                            khổ đau,
                                                   tang thương
                                                             của cuộc đời trận mạc! (4)

Người cầm bút
     viết về chiến tranh
            mà quên đi những ngày gian nan
                         khốn cùng
                                 cực nhọc
                                        là quên đi tình thương rộng lớn của con người! (5)

Nỗi lòng anh
      làm xúc động tim tôi!
               tình tác giả
                         cao chiều cao tác phẩm.
                           ĐỖ HOÀNG   
                                  những trang viết ngày qua
                                    
          còn mang tính chất cổ động
  nó mới chỉ là bề ngoài
                                                            của hiện thực chiến tranh!

Bây giờ
              khi tiếng súng trên chiên trường vừa mới tạm ngưng
                      ta lẽ nào tự chôn sâu
                             những điều trái tim ta
                                     thường nấu nung, suy nghĩ?
Ta lẽ nào?
          điềm nhiên
                nhìn cuộc chiến tranh chống Mỹ
                           bằng ánh bồ câu
ngây thơ hoài như chú học trò con!

Giải bày thật lòng
    biết nhìn rõ giá trị chân tính
          của bao sự tích anh hùng
                bao chiến công xô bồ
                         làm loài người kinh ngạc
                                 là có muôn vàn cái chết

                  
còn kinh hoàng hơn cả lúc bom bay!

Tất nhiên
      không dễ dàng gì
                   người viết,
                            viết được ngay
                                     và in được ngay.
                                            cái lý lẽ của những ngày kháng chiến.
                                                 song cái cần nhất
                                                         mà muôn đời cấn đến
là người cầm bút có lương tâm!

Tôi quý mến anh
     là một quân nhân.
         một quân nhân nào không có nỗi đau trong trận đánh
                dẫu trận đánh ấy
                        ta hoàn toàn chiến thắng
                               thì cái thất bại đang chờ
                                       trong giữa lúc mọi người cười


                     
  nhìn lũ giặc tan thây!  

 
  Tôi quý mến anh
          là một con người
                   một quân nhân Việt Nam thẳng ngay.
                             một con người, một quân nhân Việt Nam
                                    không cần một phương pháp nào tráo trở.
                                             một con người, một quân nhân Việt Nam không hề biết sợ!
                                                   để nói lên bao sự thật tro tàn
từ trong nỗi thương đau!


Người lính như tôi
       một lúc chưa thể hiểu hết đâu.
             một lúc làm sao hiểu hết lương tâm của người chân chính
song giá trị mà muôn đời cần đến
vẫn là người cầm bút có lương tâm!
                
Bài viết của anh tuy chỉ giản đơn
       nhưng nó là cánh cửa mở ra cho loài người có lương tâm suy nghĩ

       cho loài người có lương tâm nhìn ra cuộc chiến tranh chống Mỹ
                với bao sự tích bi hùng!

Những ngày qua đọc anh, suy nghĩ về anh
          là tôi biết những điều ấy cho tôi yêu anh thêm lần nữa
                    là tôi biết nhìn lại
                             những suy nghĩ và cách viết của mình còn nông cạn quá
                                     trên đường chiến chinh
                                           tôi là người lính chưa đi xa.

“Người viết trẻ và cánh rừng già”
tác phẩm của những ngày đánh Mỹ.

Ôi! Còn biết bao những cách nhìn đời
             cách tìm chân lý
                               
để tìm ra giá trị đời văn!

Qua tháng
          qua năm
              đổi máu trong chiến tranh
  
                     ta mới chỉ hiểu một phấn cái chuyện đời ta đang viết
        
                       tự ta mới dám nói lên sự thật
                                             mà loài người không thể nghĩ suy thay!


Cuộc chiến bộn bề của những ngày hôm nay
                     
 không thể dăm năm, mười năm mình làm hết được.
                          điều anh nói như một lời tâm huyết.
giải bày cho hàng triệu người lính đang hành quân!


Mọi thế hệ sẽ trôi đi
                   nhưng thời gian trường tồn
                             còn lại
                               thời gian và người lính
sẽ làm hết công việc viết văn của đời mình!


                   Đêm Mỹ Cương - Đường Trường Sơn  
                     Biên giới Việt - Lào
                  Ngày 9 tháng 11 năm 1973

 

1. Tiểu thuyết của Nguyễn Minh Châu
2. Tiểu luận của Nguyễn Minh Châu in trên Tạp chí Văn nghệ Quân đội tháng 2 năm 1973
3. (4) (5) Ý trong tiểu luận của Nguyễn Minh Châu