Nhà thơ Dương Thuấn dân tộc Tày, sinh năm 1959 tại Bản Hon, xã Bành Trạch, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Ông tốt nghiệp khoa Ngữ văn Đại học Sư phạm, tốt nghiệp trường Đại học Viết văn Nguyễn Du. Ông là một trong bồn nhà thơ song ngữ mổi tiếng ở nước ta. Dân gian gọi là Tứ kiệt Song ngữ thơ: Dương Thuấn, Y Phương, Mai Liễu, Lương Định. vannghecuocsong.com
a Duong Thuan
THƠ DƯƠNG THUẤN
LTS:Nhà thơ Dương Thuấn,dân tộc Tày, sinh năm 1959 tại Bản Hon, xã Bành Trạch, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn. Quê hương ông nằm trênmột vùng núi cao thuộc phía Bắc Việt Nam. Ở nơi đó thiên nhiên rất hùng vĩ, với dãy Núi Hoa trùng điệp, dòng sông Năng bốn mùa xanh trong và có thắng cảnh Hồ Ba Bể xinh đẹp, nên thơ. Ông từng học Khoa Ngữ Văn, Đại học sư phạm và Tốt nghiệp thủ khoa Thơ Khóa IV, Trường Viết Văn Nguyễn Du. Hiện tại ông đang sống và làm việc tại Hà Nội. Hồi nhỏ, ông chỉ biết nói tiếng Tày. Cho đến năm 16 tuổi học Trung học phổ thông, ông mới bắt đầu tập nói tiếng Kinh. Trong các sáng tác song ngữ của mình, ông đã viết bằng cả tiếng Tày của dân tộc mình và tiếng Kinh (tiếng Việt) là tiếng phổ thông của cả nước. Cho đến nay, ông đã làm chủ biên hơn 30 cuốn sách, in 20 tập thơ và truyện ngắn viết cho cả người lớn và thiếu nhi. Đặc biệt là bộ Tuyển tập thơ Dương Thuấn(2010) dày 2000 trang đã được ghi danh trong sách Những kỷ lục Việt Nam là tuyển tập thơ dày nhất từ trước đến nay và là người sáng tác song ngữ Tày – Việt đầu tiên của Việt Nam. Ông đã được trao tặng Giải A - Giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam năm 1992 và nhiều giải thưởng khác của các tổ chức trong nước và quốc tế. Trong thư gửi chúc mừng ra mắt Tuyển tập thơ Dương Thuấn tại Hà Nội - năm 2010, cố Giáo sư,dịch giả, nhà nghiên cứu phê bình Hoàng Ngọc Hiến (1930-2011) viết: “Chúc mừng em. Tôi thấy bộ Tuyển tập thơ Dương Thuấn là rất tốt. Riêng bài thơ nói về những bà già muốn chết, tôi cảm thấy em là một nhà thơ lớn tầm cỡ thế giới. Chưa một nhà thơ nào trên thế giới nói về "sinh lão bệnh tử" sâu sắc, nghiêm trang, "đau đớn lòng" như em. Tôi ngả mũ chào trang thơ này của em, một đóng góp quan trọng cho thơ Việt và thơ thế giới.” Người ta còn biết đến Dương Thuấn là một nhà nghiên cứu văn hóa Tày xuất sắc với cuốn Văn hóa Tày ở Việt Nam và tiến trình hội nhập thế giới dày 600 trang do Nhà xuất bản Tri Thức ấn hành năm 2012. Ông đã được mời đến thuyết trình ở các trường đại học của Mỹ về văn hóa Tày và thơ của mình. Nhà thơ Dương Thuấn là cộng tác viên lâu năm của Người bạn đường. Ông vừa mới gửi đến chúng tôi một chùm thơ của ông. Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc. NBĐ
Mười năm đi xa rồi trở về quê Nhìn ngôi nhà cũ Nhớ chị Thìn những đêm cầm que cùng gõ
Hàng xóm, tôi thương chị nhất Sáng sáng tôi ngồi cầu thang Ngắm đôi bắp chân tròn của chị Chị gánh trên vai năm ống nước Những tảng đá xếp đường ra suối Dấu chân nào cũng đẹp đến mê …
Tôi thầm mơ một đêm nằm với chị Chị sẽ thơm như quả lê mới hái về Tiếng chị cười bên tai trong vắt Như nước ban mai chảy dưới khe ...
Tôi nhớ nhất cái ngày chị cưới Nhà trai họ đến đón dâu Bà đem dây ra giăng ngoài ngõ Không cho ai trong họ bước qua cầu Thế rồi nhà trai thay nhau đứng hát Bà nghe rồi bỏ sợi dây Hai bên đối lời vàng ngọc Chị Thìn vừa đi vừa khóc Năm hôm lại mặt chị về …
Kể từ lần ấy chị đi Nghe nai kêu tôi hay thổi khèn lá Tôi thường hay ra bờ suối Ngồi xem cá đớp bóng hoa Tôi lại thầm mong sau núi kia trùng điệp Chồng chị là người phụ bạc Giận nhau chị sẽ trở về … Càng mong chị càng xa biền biệt Nhìn núi giăng thành lòng tái tê Chị Thìn ngày xưa thường hay nói: - Người ta càng lớn thì càng xa Có được những ngày bao yêu mến Chỉ khi ta còn nhỏ như hoa ...
Bài 2: MẺ OÓC TẲM TÒ TỨC XOONG MÀ
Tẳm tò tức xoong mà Lạo hết xướng pền lừ lẻ hết Lạo lạo sli căn cạ ỏn loóc Lạo lạo dom dó hết chàu mì Bại mẻ oóc lủc thai dá bấu nhằng Chếp tót bấu nọi pây Chếp tót hăn nhẳt vằn nhẳt cải...
Hâng lai bấu tò tức dá Bấu nhằng hí cần páo thai thư chỉa mà Mì cần vận nhằng pjúc mjầu thả lủc mà xam lùa Mì cần vận pắc đin sle lủc mà tẳng lườn, tẳng dảo Mì cần cẳm cẳm tha đếnh oóc pác tu Mì cần cẳm cẳm nẳng thả lủc dú pỉng fầy
Mượi pầy tò tức khảm pây Bại mẻ oóc đảy tam them tởi mấư
BÀ MẸ SAU CHIẾN TRANH
Sau chiến tranh Người người hát tự do Người người ca hạnh phúc Người người chăm chút giàu sang Những bà mẹ mất con Nỗi đau không bé đi Nỗi đau ngày một lớn thêm …
Đứa con mang thai chín tháng Đứa con mười năm nuôi Đứa con chưa kịp lớn hết Chiến tranh đã cướp đi rồi
Có bà mẹ mất một đứa con Có bà mẹ mất ba đứa con Có bà mẹ mất bảy đứa con Giá nỗi đau có thể nướng lên bếp lửa khô giòn rồi đập tan đi được Giá nỗi đau có thể thả trôi theo nước rồi quên
Chiến tranh đã qua lâu rồi Không còn lo những người khách đến nhà sẽ là những người đưa giấy báo tử Có bà mẹ vẫn trồng trầu chờ con về hỏi vợ Có bà mẹ vẫn trông đất chờ con về dựng nhà, dựng cửa Có bà mẹ đêm đêm ngóng ra sân Có bà mẹ đêm đêm ngồi bên ngọn lửa
Sau mỗi cuộc chiến tranh Bà mẹ thêm một lần bất tử
Bài 3:PHA LẠO BUỐT KHỬN
Quằng què ăn lườn chạn hang bản Kỉ pày pậu ái lọm khảu khít slửp Cáy lườn xảng bấu nhằng oóc xáy pha Xá mu đông bấu đi mà cheng nặm...
Mì tua ma đáng liểu khóp tằng bản Chẩp cần hâư củng tèo tỏt quắt hang Hăn pện nảy tẻo bấu cần hâư đi lọm Vằn pây vằn slổng pện bấu pền lăng Dú nưa pù slung nọi lườn, bản quẹng Mì pha khen hí khéc chạn khảu mà Bấu hăn pha làn, tàng pây quảng xoác Đăm thấu mà nhằng doại căn nựa nạn Sliêu lảu nâư pẳng dạu khước slà slà...
Ngị slổng dú bản tò ngòi căn pền quỷ Phân lấn fạ khăm quá lườn xảng xo fầy Đếch mốc dác khảm căn xo khảu đảng Đếch eng slon càm mọi lườn mọi lẻn Bấu mì lạo hâư nẳt pha lạo khen chang Mái cạ bấu hăn nắt tọ cả này lèo pện Hua pi sloong xiên slíp ết pha lạo buốt khửn Piếng pha lạo hăn đây tọ củng hăn kẻt lai à... Nghị mà ái tốm pây tọ tẻo ái dom sle Bấu nhằng hí cáy khảm mà pha xáy Bấu nhằng hí mu đông mà cheng kin nặm Bấu nhằng hí chang cừn pỏ lẳc mà mỏ Ái khảm lườn căn, xẩư tó lèo quằng...
CÁI BỜ RÀO ĐÃ MỌC LÊN
Quanh những ngôi nhà sàn trên bản cao Đã có lần người ta định xây rào chắn Để gà mái nhà bên không còn sang đẻ lộn Bầy lợn rừng ham cám khỏi mò đến tranh ăn ...!
Bởi có chú chó khoang hay chơi khắp bản Gặp ai nó cũng đều nhảy lên mừng Nên người ta lại đành từ bỏ ý định ấy Ngày lại ngày sống thế có sao đâu Ở trên núi cao, ít người, bản vắng Thêm cái bờ rào lo khách sẽ ngại sang Không có bờ rào, lối đi thời rộng rãi Tối đi săn về tiện biếu cho nhau thịt hươu Lúc cất rượu trưa, mời bạn cũng nhanh hơn ...
Tôi đã sống ở cái bản của tôi tình nghĩa Mưa phùn trời ẩm sang nhà nhau xin lửa Trẻ khóc đòi ăn sang nhà nhau xin cơm nguội Đứa bé vừa tập đi dắt sang mọi nhà chơi Chẳng ai thích đâu, xây bờ rào ngăn giữa Dẫu không muốn nhưng nay đành phải thế Đầu thế kỷ hai mươi mốt bờ rào đã mọc lên
Cái bờ rào nhìn vừa đáng yêu vừa đáng ghét Nghĩ muốn phá tan đi nhưng lại thấy rất cần Không còn lo gà mái nhà bên sang đẻ lộn Không còn lo lợn rừng ham cám đến tranh ăn Không còn lo ban đêm có kẻ trộm đến rình Sang nhà nhau phải đi vòng hơn một chút ...
Bài 4:MẠ PÌ LÈNG
Mạ Pì Lèng lính khửn quằng pắn pé Hin củng pin hua khao xoác bặng cần Cốc xau ké pền ngom sli căn phjải Phả khao pây vứt vứt khảm quá mà
Slí slướng pù, khau slung, loỏng lẩc Tả Nho Quế hăn theo toỏc bặng may Tha vằn khửn nàn pừa pin pừa thả Tua đếch eng ngọm nhả bứa pện fè
Đường Mã Pì Lèng dốc quanh co Đá cũng leo như đoàn người đầu bạc Nhấp nhô bước dưới rặng phong già Mây trắng ùn ùn kéo ngang qua
Bốn bề núi thăm thẳm vực sâu Sông Nho Quế chỉ như gang một sợi Mặt trời chậm lên vừa leo vừa đợi Chú bé con cõng cỏ mắt rầu rầu
Trên cao này gió thổi nhớ về nhau Cõng nước lên đỉnh đầu Tổ quốc Tìm hốc đá em tra từng hạt Sớm hôm cơm nắm nước bầu
Lên Mã Pì Lèng hái được những vì sao Bầu trời lung linh thích thổi khèn và hát Người nào cũng có đôi bàn chân to Đeo gùi lên lưng leo non, vượt thác
Bài 5:CHÈ THÁI NGUYÊN
Đin tỉ khỏi mì lai thình đây khển Cần tỉ khỏi tẳt tảo lị oóc mà Khéc khửn lườn lẻ xỉng nặm chà Căm chẻn chắng chắc cần quén lạ
Hại noọng thất kéo mừa fuông Bắc Hăn chè kheo pù pài têm mọi tỉ Tằng Mộc Châu, Nghĩa Lộ, Than Uyên Hại pây lèo đin tỉ khảu fuông Nam Dú Lâm Đồng chè Di Linh quảng phứt
Chè Nhặt, chè Tàu, chè hả đin slí pé Chin pác dổng chè cúa xiên fản tỉ Bấu tỉ hâư chè hom bặng Thái Nguyên
TRÀ THÁI NGUYÊN
Nước tôi có những điều hay quá thể Người nước tôi cùng tự làm ra tục lệ Khách đến nhà ai cũng được mời trà Uống với nhau chẳng cần quen hay lạ
Nếu bạn từng ngược đèo lên phía Bắc Sẽ thấy trà xanh tràn trên lưng non Từ Mộc Châu, Nghĩa Lộ, Than Uyên Nếu đi dọc đất nước vào phương Nam Sẽ tới Lâm Đồng trà Di Linh bát ngát
Trà Nhật, trà Tàu, trà năm châu bốn bể Uống trăm thứ trà của nghìn muôn xứ xở Chẳng đâu thơm ngon như trà Thái Nguyên
Bài 6:SLÍ TUA ĐẾCH DÚ BẮC NINH
Slí tua đếch dú Bắc Ninh Lủc cúa cần lỉnh cáu nâng
Tua tải tết slíp hốc pi Mẻn thai tẳm tẩư phả kha Thai khửn mà thâng nả ấc Pền pỉng nựa tằng cần hốt
Tua tải nhỉ slíp slí pi Mẻn thai tẳm tấng theo phjôm Chắng thai lồng mà thâng cò Pền pỉng chả đấn tằng đang
Tua tải slam slíp nhỉ pi Mẻn thai dú tẳm năng noỏc Chắng thai khảu thâng chang lịn Pền pỉng bấu chắc cảng, tán khua
Tua tải slí slíp pi Đang slí thai chang bẻn hết ke Đang slí thai tềnh tàng pây lớp Đang slí thai cừn nòn xảng mé
Slí tua đếch dú Bắc Ninh Lủc cúa cần lỉnh cáu nâng Thâng slíp pi bấu tua lầư hăn cải
BỐN EM BÉ Ở BẮC NINH
Bốn em bé ở Bắc Ninh Là con một cựu chiến binh
Em thứ nhất mười sáu tuổi Bị chết dần từ gót chân Rồi chết dần lên ngực Căn bệnh teo cơ toàn phần
Em thứ hai mười bốn tuổi Bị chết dần từng sợi tóc Rồi chết dần xuống cổ Căn bệnh liệt cứng thân
Em thứ ba mười hai tuổi Bị chết dần từ da Rồi bị chết dần vào lưỡi Căn bệnh chỉ cười không biết nói
Em thứ tư mười tuổi Đang chết dần ở giữa sân chơi Đang chết dần trên đường tới lớp Đang chết dần khi đêm nằm cạnh mẹ Bốn em bé ở Bắc Ninh Là con một cựu chiến binh Lên mười tuổi không em nào lớn nữa
Bài 7:CAO BẰNG
Cao Bằng dú nưa slung Cần phjải pây chang moóc Hai lồng tềnh pjai nhả Đao đí liển bản đâư Chằng mà thâng Cao Bằng Chằng chắc slắc dổng nao Đét lương ón thương mèng Nặm tả Phiêng luây thất Chin pày nâng chứ mại Khảu Cao Bằng khao bjỏi Chin dá chắc hết lượn Nàng ơi...
CAO BẰNG
Cao Bằng ở trên cao Người đi trong mây gió Trăng xuống chơi trên cỏ Sao trẩy về bản sâu Ai chưa lên Cao Bằng Chưa thể biết được đâu Nắng ong vàng như mật Nước sông Bằng chảy ngược Uống một lần nhớ mãi Gạo Cao Bằng thật trắng Ăn rồi biết hát lượnNàng ơi…
Bài 8: DẶNG XẢNG CẨU TU KIM
Khoăn cúa bại cần pửa xa kim này dú tỉ lầư Chài xáu cáng bjoóc mặn đang slí phung Chài xáu pjai nhả ón ngám khửn Chài xáu cáng mạy xau liểp tàng Tỉ hâư tỉ tó hăn quẹng xích Bấu hăn khoăn fồm dú tỉ lầư Chài dú pạng Đông, noọng dú pạng Tây Hết lừ tẻo cạ bấu điếp căn đảy Hai khửn chang đua phăn kheo tằng pé quảng Tói nả cần tẩư thẻ nhằng khoen nghé cầu...
Mửa cón bại cần quá slai pé hải nảy Hại ngượng hua khửn pền sláy slư dá Fạ kheo quảng vạ slung đây pện nảy Tọ boong te cổm hua lồng đin xa kim Bảt thai pây chắng bấu mì slắc dổng au sle Bấu tồng sláy slư thai pày nâng slổng mại...
San Francisco pài vằn nảy chài thâng dá Tha noọng đếnh mốc bá tằng tẩư fạ Đén điện bặng cai, tỉ nảy slúc lường
Hồn những người tìm vàng giờ đang ở đâu Anh lay cành hoa mận đang nở Anh lay ngọn cỏ mềm vừa lên Anh lay hàng dương bên đường Đâu đâu cũng đều vắng tanh Chẳng thấy hồn nấp ở nơi đâu Anh ở bên Đông, em ở bên Tây Lẽ nào lại chẳng thể thương nhau Trăng mơ ước xanh thuyền trên biển rộng Trước mắt thế gian treo một cây cầu...
Thuở ấy người ta mới đi qua eo biển này Nếu ngẩng đầu lên trời đã thành thi sĩ Bầu trời xanh trong và cao vời đến thế Nhưng họ chỉ cúi xuống đất tìm vàng Nên đến lúc chết đi chẳng còn gì để lại Chẳng giống nhà thơ chết một lần sống mãi...
San Francisco chiều nay anh đã đến Ánh mắt em nhìn nôn nao nhân loại Đèn điện giăng như một thành phố chín
Đi bên nhau em nói lời thương mến Anh chẳng hỏi hồn người xưa nữa đâu Mặc ai đi tìm vàng, anh cứ làm thi sĩ Thế gian còn kể mãi chuyện cây cầu...
Bài 9: MẺ PẢ A YUN NGỌM NẶM
Mẻ pả A Yun nâư chạu pây ngọm nặm Thắc khửn tềnh lăng ngấư lò vai cải To đâư chang kỉ nghé tẩu hảo Thâng bó nặm dú tẩư pom mạy Tắc tứng nghé hẩư têm, ốt hẩư kén Chắng tẳt bại tảu khảu chang lò Thắc khửn bá càm mà lườn nắc dửt Đang tầư nép bang bặng piếng pẻn Lạo hâư dặng tỉ quây đếnh ngòi Bấu chắc cần lạ lụ cạ cần quén Sloong ăn nồm túng toéng mà lườn
BÀ MẸ AYUN GÙI NƯỚC
Bà mẹ Ayun sáng sớm đi gùi nước Đeo trên lưng là chiếc gùi mây lớn Đựng bên trong đầy vỏ bầu khô Đến mỏ nước ở bên dưới lùm cây Múc nước đầy từng quả bầu rồi nút chặt Rồi bỏ từng quả bầu vào trong gùi Đeo lên lưng và bước về nặng nhọc Tấm thân bị ép mỏng như tấm ván Ai đó từ phía xa xăm đứng nhìn Mặc chẳng biết người đó lạ hay quen Hai chiếc vú đi về đánh lúc la lúc lắc
Bài 10: LẠO KÉ SLỐNG LỪA TẢ HẬU
Nâư sloai fạ đét ngỏ hăn dá Lạo ké nòn ngáng dú chang lừa Mì khéc chắng khụt khù tứn nẳng - Mầư này oóc noỏc lụ khảu đâư Oóc noỏc lụ khảu đâư tó đảy... Ngỏ táng cảng cạ nắt tò lồng Ngòi Tả Hậu luây thâng pé hải Nhằng chứ mà tổng quảng lụ bâu...
Một buổi trưa hè tôi đã thấy Ông nằm khểnh trên một con đò Có khách mới khật khừ ngồi dậy - Mi chừ đi ngược hay đi vô Đi ngược hay đi vô đều được… Tôi nói một mình, chỉ thích đi xuôi Thích xem sông Hậu khi về biển Còn nhớ đồng bằng nữa hay thôi…
Thuyền xuôi dưới rặng dừa mát rượi Mênh mang như cuối đất cùng trời Ông bỏ mặc mái chèo cho sông chảy Đổ rượu đốt quăn dăm con cá Lai rai rồi kể lắm chuyện vui ...
Xuôi theo sông chiều về lại bến Thuyền cắm sào xong, tôi hỏi tính công Ông cầm hai tay tôi rất chắc - Tiền tau đâu xài lắm mà cần Tau và mi cùng chơi, có chi phải trả Mai mi đi, nhớ lại ghé để tau mừng…
Bài 11: TẨN HÁT CÚA CẦN PÙ PHIÊNG
Muộn khóa luội khuổi Páng slửa khửn đông Pây bấu chắc bươn muổt Pây bấu chắc lẹo pù Xa ám chin phjuôm lương phjôm hẻm Cẳm cọn nào vứt vắng tằng hai Nẳm vằn pjủc oóc nặm tả Ngoòng tua nạn eng oóc lủc mà nạn mẻ Mảy khửn pền choòng Slưa tẻo khảu cắp slưa Mùa tam mùa khảu mảc Háp mà sle nồm mẻ mìa mần kheng.
KHÚC HÁT NGƯỜI CAO NGUYÊN
Xắn quần lội suối Buông áo leo rừng Đi không biết tháng tận Đi không biết rừng cùng Kiếm miếng ăn tóc nâu vàng nâu đỏ Đêm gõ chiêng chếnh choáng vầng trăng Ước ngày mai ra sông Mong con hươu con đẻ ra con hươu cái Măng mọc thành rừng Cọp lại vào bẫy cọp Mùa lại mùa lúa tốt Gánh đem về cho vú vợ tròn căng.
Bài 12: HÁNG PHÚ
Kha tàng eng quá tẩư moóc khao Phja lắp lí xảng pài lườn nòn đắc Phả tảy puồn na nắc au pây Nổc loọng ngầư cần quây mà vạ
Chỏn khôn đâu táng lé pện fè Lỏn ộc ộc đâư chang báng mạy Bâư tốc doan cò nguấy mà ngòi Cừa lảc lùng thốc pền khoăn háng
Hò đếch eng pjải kha nèm mẻ Án ngòi háng mì kỉ mùng lườn Mẻ oóc lẻ lăng ngọm cưa têm Pù quây án bảt kha mừa mại
PHỐ HUYỆN
Con đường nhỏ mờ trong sương trắng Núi lim dim bên giấc mái nhà Mây nặng nhọc chở buồn đi xa lắm Chim khách kêu em gái ngóng người xa
Có chú sóc nâu chiều lẻ bạn Âm âm kêu trong bọng cây già Một chiếc lá rơi giật mình ngoảnh lại Chùm rễ đa hồn phố buông xoà
Có chú bé con đi theo mẹ Qua phố đếm xem phố mấy nhà Bà mẹ còng lưng gùi muối nặng Đếm bước chân về núi mờ xa
Bài 13: LẠO TĂN ĐÉC VẠ CẦN MỐC LỦNG
Bại lạo tăn đéc Tằng tởi táng phuối mừa đang cáu Cần pện tỉ dú lầư tó hăn mì Tha tẳng dửc xa cheng hết nả pỉ! Á lối nỏ, pỏ cá vạ mẻ á mầư pền slổi Chắng slinh oóc mà côổc nựa chắc phuối Chăn sli lường hẩư cần đin tỷ cúa te Slinh mì te nhẳm thai vái mẩt mèng bấu tảy
Những kẻ ngu dốt Đời thường hay xưng tụng Ở đâu cũng nhìn thấy chúng Huênh hoang luôn có mặt ta đây! Thật bất hạnh cho cha mẹ của chúng Đẻ ra những cục thịt biết nói năng này Thật khốn nạn cho dân tộc của chúng Sinh ra kẻ dẫm chết uổng kiến con mỗi ngày
Bao người thông thái Có lúc nào tự nói về mình Họ luôn giấu hình giữa cuộc đời bình dị Như vầng dương nấp phía sau ngọn núi Lặng thầm chiếu ánh sáng cho hoa lá, cỏ cây Hiến dâng tất cả cho đời, chẳng cần đời hay biết
Thế gian này thật lắm điều trái ngược Kẻ đáng nguyền rủa thì cuộc đời lại yêu Người đáng kính trọng thì cuộc đời lại ghét ...
Bài 14: PÂY NÈM NẶM
Lạo hết lảy chin nèm fầy Lạo hết nà chin nèm nặm
Slinh mà áp nặm hom Pền lủc cúa mẻ á
Cải khửn áp nặm tả Pền cần cúa bản mường
Tó bẳng lừa cải oóc pé luông Áp đang nặm quảng Pền cần cúa tằng tẩư fạ...
THEO NƯỚC ĐI
Người làm nương ăn theo lửa Người làm đồng ăn theo nước
Sinh ra tắm nước thơm Mới là con của mẹ
Lớn lên tắm nước sông Mới thành người của làng
Đóng con tàu đi ra bể Tắm giữa đại dương Mới thành người của muôn nơi
Bài 15: TƯƠNG DẢNG
Khuốp pi mì vằn nâng tương dảng Nhả ón hom ngít ngít tằng pù Phân mấn bên phjứp phjứp Mu chảo fằng cọn neng xa phấu
Đông coóc hâư củng quẳn lồm lồm Mu mẻ lỏn heng mẻ Mu pỏ lỏn heng pỏ Cắp tối to lăng căn khảm kéo Nhẳm hin lớ lồ lồ Nhẳm đông pjao tắc bjíp bjáp
Nâư lăng đét thu ón khửn thâng Mu pỏ càm chẳm chùng kha nết Mu mẻ pây vay foọng khoong lăng
Mu chảo đông lúc tầư củng lại Khảm quá cẳm tương dảng ón lồng
SƯƠNG GIÁNG
Một năm có một ngày sương giáng Núi cỏ sữa toả hương ngào ngạt Mưa bụi giăng giăng bay Lợn lòi dậy gõ nanh tìm bầy
Góc núi nào cũng rộn tiếng kêu Con cái gào to tiếng cái Con đực gào to tiếng đực Đi thành đôi so lưng nhau qua dốc Giẫm đất đá lở ầm ào Giẫm rừng nứa gẫy kêu răng rắc
Hôm sau trời toả nắng thu non Con đực chân mềm bước giậm giùng Con cái đi lắc lưng đưa võng
Lợn lòi vốn thường hay hung dữ Qua đêm sương giáng bỗng lành.
*Ghi chú:Lợn lòi ở trong rừng, trong mỗi năm chúng có một ngày Sương giáng để cả đàn giao phối với nhau.
Bài 16: PỎ LẲC BẤU CHẮC NÒN
Lả lai dá tọ lạo pỏ lẳc vận chằng nòn Chằng nòn đảy, chằng lẳc đảy slắc mòn Lằn pạng pây pạng xảng mẻ mìa đây slao Lắp tha hăn tàng nghị pản lồng khoắc đuây Chắng tứn mà tó coong fầy thư đeng chỏi Coong fầy ún pông mồm them tàng châư Diền phjải bặng mèo khảm quá lườn xảng Hết lẳc béc au nghé xay mà tẳt sle tẩư lảng Moóc lồng phất phất, bản đăm quẹng xích Pỏ lẳc khửn lườn mà đắp đén nòn xảng mìa Cẳm cẳm pỏ lẳc pây hết lẳc mại quén dá Cẳm hâư bấu lẳc đảy mòn lẻ nòn bấu đắc Mì cẳm nâng pây hết lẳc tẻo mà chắng chẩp Lạo pỏ lẳc đai mà lẳc béc mẻ mìa béc au pây
ÔNG ĂN TRỘM KHÔNG NGỦ
Đã khuya lắm rồi ông ăn trộm vẫn chưa ngủ Ông chưa ngủ vì tối nay chưa trộm được gì Trằn trọc bên bà vợ đẹp, lăn bên này, lăn bên kia Nhắm mắt vào ý nghĩ cứ bò xuống cầu thang Ông lặng lẽ ngồi dậy nhóm lên ngọn lửa hồng Ngọn lửa ấm để nung nóng thêm hơi thở Rồi đi nhẹ như mèo sang bên nhà hàng xóm Trộm chiếc cối xay mang về đặt ở giữa sân Sương vẫn buông trắng xoá, bản vẫn lặng yên Ông lên nhà tắt đèn rồi vào ngủ bên cạnh vợ Tối tối ông đi ăn trộm nên đã thành quen Không trộm được gì thời không ngủ được Tới một đêm kia khi đi trộm về ông đã gặp Một tên trộm khác đến trộm bà vợ đẹp mang đi.
Bài 17: TỊA VÀI
Tàng mừa bản lính bặng khửn fạ Hin sliểm khẻo mèo Búp báp pàn pù lính Ái khửn lèo pạ hin pin
Ở Bản Hon có những bà già Ngày ngày ra ngồi bên bờ sông Năng Cúi đầu xuống dòng sông than thở: - Sông ơi, tôi già quá rồi nhưng sao chưa chết? Dòng sông vẫn chảy đi ì ầm Như là không nghe, không biết Các bà già lại ngồi cùng nhau bổ cau Tay run run nghiền vỏ vào chiếc cối Tay run run quệt vôi lên trầu …
Rồi một bà trong số họ bỗng nói giọng ngọt ngào: - Các chị ơi, thích chết làm gì Tôi cứ sống mặc đến khi nào chết! Những bà già kia đồng thanh cùng đáp: - Chúng tôi không thể sống Chúng tôi chỉ muốn chết Cái tay cầm đôi đũa đã rơi Cái chân không nhấc nổi qua bậu cửa Thà đem thịt tôi nướng chả Còn hơn là buồn khổ sống già …
Hàng ngày đi qua sông Năng Vẫn gặp các bà già Ôi, con người bao giờ hạnh phúc Ai rồi già cũng đến Ai rồi trẻ cũng qua …
Em ngừng xa đi Em đừng hát nữa Bài hát của em sẽ sinh ra một con dao Sinh ra ngọn lửa Sinh ra một đàn trâu Sinh ra một người cắt cỏ Sợi chỉ sẽ buộc chân em vào cột nhà Em tuổi mười lăm Tôi nói thật mà Ô... ô … Cuội đang vần trăng xuống thác xùm xoà
Bài 22: ỚI ĐÉT HOM THƯƠNG MÈNG
Ới đét hom thương mèng Tẻo cạ hom bặng nhả Loỏc pàn lủng lắt lít Loóc coóc vài cổm chin
Ới, đét hom thương mèng Chứ pẳng dạu dú quây Bươn nảy phân đăm nà Chằng khảm pây liểu đẩy
Ới, đét hom thương mèng Slửa thác slảo hang chàn Nổc mảo bên mà tuộng Mác lì hom xẩư xảng
Ới, đét hom thương mèng Tàng queng cốc lang toòng Cần pây hâng lai dá Nhằng mà quá nảy bâu?
ÔI NẮNG VÀNG NHƯ MẬT
Ôi nắng vàng như mật Thơm muôn hương cỏ rừng Tiếng mõ dọc triền thung Trâu ăn kêu lốc cốc
Ôi nắng vàng như mật Bỗng nhớ bạn ở xa Tháng mưa mùa bận cấy Chưa kịp sang chơi nhà
Ôi nắng vàng như mật Áo phơi sào ngoài sân Tiếng chim chào mào hót Mùi lê chín rất gần
Ôi nắng vàng như mật Con đường cạnh gốc vông Người đi từ năm ngoái Còn về qua nữa không
Bài 23: TIỂNG TỦP SLỬA
Mừa đin tỉ dặng cằn tả tỉnh tủp slửa Chắng chắc cạ lầu quây bản hâng dá Pửa nhằng eng thư slửa hẩư mẻ á dẳc Slửa phải nháng lằm nắc bấu sloái đảy Căm nghé pan tủp dượng khảm đi hua
Bấu chắc cạ lầu lừm slắc pày lụ bấu Cả này lai á vận oóc cằn tả dẳc slửa Bảt lẻ pài đăm mọm, bảt chang nâư Kỉ lai cuổn hin khao mỏn dú sloóc nặm Tiểng tủp slửa lồm lộp, bảt na bảt bang...
TIẾNG ĐẬP ÁO
Về quê đứng bên sông nghe đập áo Mới biết rằng mình đi xa bản đã lâu Xưa còn nhỏ mang áo cho mẹ giặt Áo vải chàm ướt nặng không thể giũ Cầm ván đập cao giơ quá đỉnh đầu
Đã bao giờ mình quên không nhỉ Nay các bà mẹ vẫn ra sông giặt áo Khi thì chiều tối, khi giữa ban trưa Bao tảng đá trắng mòn bên bến nước Tiếng đập rộn ràng lúc nhặt, lúc thưa …
Bài 24: KHEN DƯỢNG LÌ
Phả mừng cúa mẻ á cần Tày Căm bai mì lai slót pền pâu Giang mạy nem đăm nhoám nhoám Dá đảy cạ bấu pền lăng slắc dổng
Bàn tay bà mẹ người Tày Sần sùi những nốt chai làm lụng Dính nhựa cây đen nhem nhẻm Đừng tưởng bàn tay đó không là gì
Bàn tay đung đưa vành nôi mây Cho đứa con khôn lớn từng ngày Trở thành những chàng trai dũng mãnh
Bàn tay mềm biết khâu mũ áo Bàn tay đó cũng làm thế giới đổi thay
Bài 25: CẲM HẾT THEN
Pi mấư mà thâng dá Cần ké cảng hay nghị Tởi cần mì lai thình đây lóa Lườn hâư củng pây lẳp mẻ then Au tính tẩu mà fẳt quá cừn Chải hẩư lẹo bại hạn pi quá... Hết hẩư mọi cần hảo mát Hết hẩư vài, mạ têm pù Hết hẩư mu cáy pền têm Hết hẩư khảu bắp kheo tềnh lảy...
Cẳm hết then hua pi chải hạn Hết tứn bại nhỏt mạy tềnh co Quét chếp tót lai thình khôm khỏ Cúa cần hâư đảy chẩp quá lai fè Cằm then bặng bại mẳt phân mấn Tốc lồng đin buốt pền nhỏt uổn Tốc lồng phjôm slim tàu hộn háo Tốc phả hăn pền chọa luông va
Chài vạ noọng thả muổt ăn pi Cẳm bươn chiêng hết then chải hạn Tiểng đàn coỏng tằng mjạc đây chồm
ĐÊM THEN
Năm mới đã đến rồi Người già thêm hay nghĩ Trong cuộc đời bao điều lành dữ Ai cũng vội đi mời bà then Đến với cây đàn tính hát thâu đêm Giải đi vía dữ của năm qua … Cầu cho mọi người mạnh khoẻ Cầu cho trâu ngựa đầy chuồng Cầu cho lợn gà đàn đàn, lũ lũ Cầu cho ngô lúa xanh nương …
Đêm hát then đầu năm giải hạn Làm nẩy lên giàn búp trên cành Xua tan đi những buồn đau, trắc ẩn Của đời ai từng gặp nỗi gian truân Lời then như muôn hạt mưa xuân Rơi vào đất nhú lên thành lộc biếc Rơi vào tóc cho tình yêu thêm rạo rực Rơi vào mây hoá những chiếc cầu vồng
Anh và em chờ đã trọn một năm Đêm đầu xuân nghe bài then giải hạn Tiếng đàn vang khúc nhạc trong ngần …
Bài 26: CẦN XỬ PHẢ
Khéc thâng lườn bấu cẩn xam ten Tán xam cạ: -Kha tàng hâư tải chài mà thâng nảy... Củng bấu xam tẳm pé hải lụ pù Tán cảng cạ: -Dú nảy chin vạ lầu fò lẩu... Khéc nẳt giổng lăng lẻ cảng oóc mà Khéc pây chủa lườn tán cạ; - Dá đảy sle tin đuây lổc nhả cà...
NGƯỜI XỨ MÂY
Khách đến nhà không vội hỏi tên Mà chỉ hỏi: - Con đường nào đã đưa anh đến … Cũng không hỏi đi từ rừng hay từ biển Mà nói rằng: - Hãy uống cạn vò rượu cùng ta … Khách muốn gì xin tự nói ra Khách đi chủ nhà chỉ nói: - Đừng để cầu thang nhà tôi mọc cỏ gà …
Bài 27: VẰN NHẰNG SLÁY
Pây cách quây đin tỉ hâng dá Nâư nảy chắng tẻo mà Kha tả quén hì hồm nặm toỏng Lẩn kỉ lai toẹn pửa cón vạ lồm...
Pửa tỉ pi bươn bặng hai mần Mẻ nhình ấc nồm fổc mần mần Chẩp pỏ chài sloong coóc nả đeng ó Pỏ chài puồng mác lải thuống nắc lồng Pây kho củ củ, năng đẳn khửn khôn...
Đi xa quê đã lâu Hôm nay mới lại trở về Dòng sông quen vẫn rì rào sóng vỗ Kể bao chuyện ngày xưa với gió ...
Ngày ấy vừa tuổi trăng rằm Con gái vú nẩy tròn trên ngực Hai má đỏ hồng khi gặp đàn ông Con trai túi bìu quả lai dần nặng Đi hay gù gù, chân da nhột lên lông ...
Trên sông khi bóng chiều oà đến Một lũ gái trai cùng cởi phăng quần áo Ra giữa dòng sâu chơi “rái cá bắt cá” Rái cá đuổi theo bắt túm lấy bàn chân Kẻ làm cá bị bắt sẽ quay đầu lại đuổi Thắng và thua cũng trong vực vòng quanh Nước vỡ ì ùm chẳng có ai thấy mệt Tối lên bờ quá vội, mặc lẫn áo của nhau …
Có gì vui bằng thuở còn bé ngày xưa Sông ngàn năm trôi, vực vẫn còn kỷ niệm Vốc nước lên soi thấy bạn bè ùa đến Bao nhớ thương tôi uống hết vào lòng …
Pây hâư dá củng vận tẻo mà Nặm lải pèo Khảu lào bjoóc mạy Xảng pỉng fầy tha ngầư nhạy nhạy Cừn lì fầy ún mì căn
QUÊ HƯƠNG
Quê hương không đủ chỗ để đánh rơi đồng xu Ba bước chân gặp núi Ra khỏi cửa là leo là lội Đằng kia biển rồi Lá tre che lấp mặt trời Cuốc lật đất lên Lại đặt cuốc xuống ngồi Hít bụng căng thở không ra gió Mây trên trời trắng xoá Lá han đốt trong lòng
Đi đâu rồi cũng trở về Nước múc gáo Gạo vẫn đong bằng đấu Bên bếp mắt lại nhìn nhau đau đáu Đêm dài lửa ấm có em
Tiếng nai kêu dài em chớ nghe Kẻo hồn bay theo rơi vào ngọn thác Bị thác cuốn đi không biết lối về Anh che ngọn gió cho em ngon giấc Em có vui không nghe cây trổ búp hè.
Em hãy ngủ ngon đi nhé Cơn mỏi sẽ tan cùng tiếng chim kề Em sẽ hiểu thế nào là hạnh phúc Giữa chòi canh được ngủ bên chồng Em sẽ thương hơn những người phụ nữ Khuya một mình trông rẫy giữa trăng trong.
Em hãy ngủ như trăng sao ngủ Gối cánh tay anh giấc sẽ say nồng Anh bổ ngực anh ra làm hang đá Cho em chui vào ngủ ở bên trong Em sẽ bình yên cả lúc nổi cuồng phong Sáng sớm mai dậy ra nương em thấy Lúa vạt nào cũng đều chín như trăng.
Bài 36: TẢ SLỐNG NOỌNG
Tẳm au noọng mà hết mìa Lườn chài chắng mì pác tu Noọng bặng tan đon khảu slúc Ỏn loóc thác dú chang chàn
Mặc áo len rồi vẫn rét Mặc thêm áo bông cũng vẫn thấy rét Nhưng mùa đông sẽ ấm áp Nếu mặc một chiếc áo bằng da thịt Da thịt người yêu như than lửa bỏng tay
Sáng sớm mai em nhé Chờ anh dưới ở gốc cây Chân có mỏi thì ngồi lên trên cỏ Anh vượt dốc tắt ngang qua núi Sẽ đến để gặp em thật nhanh ...
Em đến đó, cứ chờ anh nhé Nếu có ai đi qua hỏi đứng đó làm gì Hãy nói đang tìm nghé con đêm qua bị lạc Hoặc em nói là em đứng đây hái thuốc ... Thì hãy cứ giả vờ làm nghi binh Để không ai biết, không ai trêu em và anh ...
Sáng sớm mai và sớm nào cũng thế, em nhé Hãy chờ anh ở dưới gốc cây Cứ tiếp tục làm nghi binh, không cho ai biết ...